Przez dwie kadencje prezydenta Andrzeja Dudy w Polsce zaszły największe zmiany w systemie sądownictwa od czasu upadku komunizmu w 1989 roku. Prezydent aktywnie wspierał reformy wprowadzone przez rządzące Prawo i Sprawiedliwość, które miały na celu „naprawę wymiaru sprawiedliwości”. Jednak wiele z tych działań spotkało się z krytyką zarówno w kraju, jak i ze strony instytucji europejskich, które uznały je za zagrożenie dla niezależności sądów i praworządności.
Problemy na początku kadencji
Już na początku swojej pierwszej kadencji w 2015 roku Andrzej Duda odmawiał zaprzysiężenia niektórych sędziów Trybunału Konstytucyjnego wybranych przez poprzedni parlament, co wywołało poważny kryzys konstytucyjny. W tym czasie Sejm uznał wybory tych sędziów za nieważne i wskazał własnych kandydatów, których prezydent zaprzysiągł. Te działania podzieliły środowisko prawnicze i polityczne, a skutki tego konfliktu są widoczne do dziś.
W grudniu 2015 roku prezydent podpisał też ustawę zmieniającą zasady działania Trybunału Konstytucyjnego, m.in. wprowadzając wymóg orzekania większością dwóch trzecich sędziów w pełnym składzie. Krytycy twierdzili, że uniemożliwi to szybkie i sprawne działanie Trybunału, ale prezydent tłumaczył, że zmiany mają wzmocnić autorytet tej instytucji.
Kontrowersyjne reformy sądów
W kolejnych latach Andrzej Duda zatwierdził kolejne reformy dotyczące m.in. Krajowej Rady Sądownictwa, Sądu Najwyższego oraz wprowadzenia nowych zasad dyscyplinarnych wobec sędziów. Zwolennicy tych zmian podkreślali, że celem jest poprawa efektywności wymiaru sprawiedliwości oraz walka z korupcją i nadużyciami. Przeciwnicy natomiast ostrzegali, że reformy te podważają niezależność sądów i łamią zasady trójpodziału władzy.
Reakcje w Polsce i za granicą
Reformy budziły duże kontrowersje, a wiele międzynarodowych instytucji, takich jak Komisja Europejska czy Europejski Trybunał Sprawiedliwości, wyrażało zaniepokojenie ich skutkami dla praworządności w Polsce. Władze kraju broniły wprowadzonych zmian, podkreślając, że są one zgodne z konstytucją i mają na celu usprawnienie wymiaru sprawiedliwości.